Celsi De medicina

Voici les premières lignes de la préface ainsi que des huit livres du De medicina de Celse dont nous préparons une nouvelle édition critique (texte latin avec apparat critique, traduction française et commentaire).

Prooemium | Liber primus | Liber secundus | Liber tertius | Liber quartus | Liber quintus | Liber sextus | Liber septimus | Liber octavus

Prooemium

1. 1Vt alimenta sanis corporibus agricultura sic sanitatem aegris medicina promittit. 2Haec nusquam quidem non est siquidem etiam imperitissimae gentes herbas aliaque prompta in auxilium uulnerum morborumque nouerunt. 2. 1Verum tamen apud Graecos aliquanto magis quam in ceteris nationibus exculta est ac ne apud hos quidem a prima origine sed paucis ante nos saeculis, utpote cum uetustissimus auctor Aesculapius celebretur qui, quoniam adhuc rudem et uulgarem hanc scientiam paulo subtilius excoluit, in deorum numerum receptus est. 3. 1Huius deinde duo filii, Podalirius et Machaon, bello Troiano ducem Agamemnonem secuti, non mediocrem opem commilitonibus suis attulerunt. 2Quos tamen Homerus non in pestilentia neque in uariis generibus morborum aliquid attulisse auxilii sed uulneribus tantummodo ferro et medicamentis mederi solitos esse proposuit […]. (© éd. Brigitte Maire)

Liber primus

1.1. 1Sanus homo qui et bene ualet et suae spontis est nullis obligare se legibus debet ac neque medico neque iatroalipta egere. 2Hunc oportet uarium habere uitae genus: 3modo ruri esse modo in urbe saepiusque in agro, nauigare, uenari, quiescere interdum sed frequentius se exercere siquidem ignauia corpus hebetat, labor firmat. 4Illa maturam senectutem, hic longam adulescentiam reddit […]. (© éd. Brigitte Maire)

Liber secundus
[…]

1.1. 1Igitur saluberrimum uer est, proxime deinde ab hoc hiemps, periculosior aestas, autumnus longe periculosissimus. 2.1Ex tempestatibus uero optimae aequales sunt, siue frigidae, siue calidae, pessimae quae maxime uariant. 2Quo fit ut autumnus plurimos opprimat. 3Nam fere meridianis temporibus calor, nocturnis atque matutinis simulque etiam uespertinis frigus est. 4Corpus ergo et aestate et subinde meridianis caloribus relaxatum subito frigore excipitur. 5Sed ut eo tempore id maxime fit, sic, quandocumque euenit, noxium est. 3.1Vbi aequalitas autem est, tamen saluberrimi sunt sereni dies. 2Meliores pluuii quam tantum nebulosi nubiliue optimique hieme qui omni uento uacant, aestate quibus fauonii perflant. 3Si genus aliud uentorum est, salubriores septentrionales quam subsolani uel austri sunt, sic tamen haec ut interdum regionum sorte mutentur […]. (© éd. Brigitte Maire)

Liber tertius

1.1. 1Prouisis omnibus quae pertinent ad uniuersa genera morborum ad singulorum curationes ueniam. 2Hos autem in duas species Graeci diuiserunt aliosque ex his acutos alios longos esse dixerunt. 3Idque quoniam non semper eodem modo respondebant eosdem alii inter acutos alii inter longos retulerunt. 4Ex quo plura eorum genera esse manifestum est. 2. 1Quidam enim breues utique sunt qui cito uel tollunt hominem uel ipsi cito finiuntur; 2quidam longi sub quibus neque sanitas in propinquo neque exitium est. 3Tertiumque genus eorum est qui modo acuti modo longi sunt idque non in febribus tantummodo in quibus frequentissimum est sed in aliis quoque fit. 3. 1Atque etiam praeter hos quartum est quod neque acutum dici potest quia non peremit neque utique longum quia, si occurritur, facile sanatur. 2Ego cum de singulis dicam, cuius quisque generis sit indicabo. 3Diuidam autem omnes in eos qui in totis corporibus consistere uidentur et eos qui oriuntur in partibus. Incipiam a prioribus pauca de omnibus praefatus […]. (© éd. Brigitte Maire)

Liber quartus

1.1. 1Hactenus reperiuntur ea genera morborum quae in totis corporibus ita sunt, ut his certae sedes adsignari non possint. 2Nunc de his dicam quae sunt in partibus. 3Facilius autem omnium interiorum morbi curationesque in notitiam uenient, si prius eorum sedes breuiter ostendero.
2. 1Caput igitur eaque quae in ore sunt non lingua tantummodo palatoque terminantur sed etiam quatenus oculis nostris exposita sunt. 2Inde dextra sinistraque circa guttur uenae grandes quae ?????????? nominantur, itemque arteriae, quas ????????? uocant, sursum procedentes ultra aures feruntur. 3At in ipsis ceruicibus glandulae positae sunt quae interdum cum dolore intumescunt […]. (© éd. Brigitte Maire)

Liber quintus

1. 1Dixi de his malis corporis quibus uictus ratio maxime subuenit. 2Nunc transeundum est ad eam medicinae partem quae magis medicamentis pugnat. 3His multum antiqui auctores tribuerunt et Erasistraus et ii qui se empiricos nominarunt praecipue tamen Herophilus deductique ab illo uiro adeo ut nullum morbi genus sine his curarent. 4Multaque etiam de facultatibus medicamentorum memoriae prodiderunt qualia sunt uel Zenonis uel Andriae uel Apolloni qui Mys cognominatus est […]. (© éd. Brigitte Maire)

Liber sextus

1. 1Dixi de his uitiis quae per totum corpus orientia medicamentorum auxilia desiderant. 2Nunc ad ea ueniam quae non nisi in singulis partibus incidere consuerunt orsus a capite.
3In hoc igitur capillis fluentibus maxime quidem saepe radendo succurritur. 4Adicit autem uim quandam ad continendum ladanum cum oleo mixtum. 5Nunc de his capillis loquor qui post morbum fere fluunt. 6Nam quominus caput quibusdam aetate nudetur, succurri nullo modo potest […]. (© éd. Brigitte Maire)

Liber septimus

1. 1Tertiam esse medicinae partem quae manu curet et uulgo notum et a me propositum est. 2Ea non quidem medicamenta atque uictus rationem omittit sed manu tamen plurimum praestat estque eius effectus inter omnes medicinae partes euidentissimus […]. (© éd. Brigitte Maire)

Liber octavus

1. 1Superest ea pars quae ad ossa pertinet. 2Quae quo facilius accipi possit prius positus figurasque eorum indicabo.
3Igitur caluaria íncipit, ex interiore parte concaua, extrinsecus gibba utrimque leuis et qua cerebri membranam contegit et qua cute capillum gignente contegitur. 4Eaque simplex ab occipitio et temporibus, duplex usque in uerticem a fronte. 5Ossaque eius ab exterioribus partibus dura, ab interioribus quibus inter se conectuntur, molliora sunt. 6Interque ea uenae discurrunt quas his alimentum subministrare credibile est […]. (© éd. Brigitte Maire)